Wat schrijf je naar iemand die iemand dierbaar verloor? Hoe kan je iemand troosten die ontroostbaar is? Hoe kan je laten weten dat je aan iemand denkt en dat het verdriet ook voor jou tastbaar is?

Ik schrijf ze vaak, kaarten en brieven naar mensen die in mijn hart zitten en die verdriet voelen. Tot mijn verbazing merk ik dat dit niet voor iedereen evident is. Iemand vroeg het me. Hoe doe ik dat? Hoe begin ik daaraan? Ik ging even zoeken op het net om te kijken of er ergens tips gegeven worden … opnieuw kwam ik tot de constatatie dat er weinig voor handen is. En dus besloot ik dat dit onderwerp hier een plek mag hebben.

De voorgedrukte kaarten, de zinnetjes als ‘sterkte in deze droevige dagen’ of ‘innige deelneming’ zijn natuurlijk beter dan helemaal niets van je laten horen, maar ze zijn zo  zo pover en ontoereikend naast het grote verdriet dat iemand voelt als hij of zij een ouder, een kind of een partner verloor.

Ikzelf schrijf liever een brief dan een kort kaartje en ik neem daar de tijd voor. Soms denk ik dagen aan die persoon alvorens ik me neer zet om tijd te nemen om te schrijven. Want wat is een half uurtje me concentreren vergeleken bij levenslange verdriet. Niets toch? Dus dat is de eerste tip! Neem tijd!

Een tweede tip is herkenning en erkenning. Ik omschrijf mijn gevoel: machteloosheid, verdriet, wortels die uitgerukt zijn, … Herkennen en erkennen van verdriet zijn zo krachtig, veel krachtiger dan raad waarbij je mensen opdrachten geeft die ze onmogelijk kunnen uitvoeren. ‘Wees gelukkig met je herinneringen’ is een voorbeeld van een onmogelijke opdracht die verdriet fnuikt. Daarin erken je niet dat het nu even niet zal gaan. Je kan daarbij ook altijd zeggen dat je het niet gemakkelijk vindt om de juiste woorden te vinden.

Verhalen en herinneringen zijn in mijn ogen de mooiste cadeaus die je mensen kan geven. Dus kende je de overleden persoon? Ga dan in gedachten eens terug naar een concreet moment. En schrijf dat moment dan op, maakt niet uit of je mooie woorden gebruikt of niet. Omschrijf wat die persoon deed, wat hij of zij vertelde en hoe jij je daarbij voelde. Dit kan gaan over een vakantie die jullie samen beleefden, een mop die hij of zij vertelde, een mooie wandeling die jullie maakten, een verhaal die hij of zij vertelde, een concert waar jullie samen naartoe gingen. Omschrijf het en laat weten dat je dat zal missen. Het is een krachtige manier om te laten weten dat ook jij deze persoon graag zag / ziet.

Is het voorgaande te moeilijk? Bedenk dan eens wanneer jij aan de overleden persoon denkt. Is er een plek waarbij je niet voorbij kan gaan zonder aan hem of haar te denken, is er een liedje dat herinneringen naar boven haalt? Benoem dan dit en vertel waarom je juist dan moet denken aan die dierbare persoon.

Wat ook altijd mooi is, is om de achtergebleven persoon te laten weten hoe de overledenen liet weten dat hij hen graag zag. Zo liet iemand me weten dat Tas op zijn werk altijd vol trots vertelde over zijn gezin, over mij en de kinderen. Of iemand vertelde me dat Tas heel erg zorg droeg voor zijn materiaal en dat ze het niet oneerbiedig bedoelde maar dat de kinderen en ik ook een beetje zijn ‘gerief’ waren. Deze boodschappen draag ik  dicht bij mijn hart.

Dit was de derde tip. Omschrijf een concreet verhaal / moment en toon daarmee hoe je deze persoon liefhad en hoe hij of zij gemist zal worden.

Als je de overleden persoon niet persoonlijk kende, dan ben je met bovenstaande tips natuurlijk niet veel. En toch! Want je kent de achtergeblevenen. Je kan de verhalen uit tweede hand vertellen. Bv. ‘Weet je nog hoe je kwam vertellen dat je verliefd was geworden?’ En dan vertel je dat verhaal. Zo vertelde een ex-collega van me hoe hij alle stappen in mijn verliefd worden op Tas nog kan voelen. Hoe ik blij op het werk aankwam, hoe ik vertelde over Tas.

Op een begrafenis, een afscheid of uit verhalen leer ik trouwens vaak iemand kennen, en dan herken ik bv trekken van iemand van zijn vader of een karaktereigenschap van haar moeder. Die benoem ik dan. Want hoe mooi is het, dat je verder kan leven in je kinderen. Vaak wil dit zeggen dat ik na de begrafenis nog eens in mijn pen kruip.

En zo kom ik bij mijn vierde tip. Bij de vraag wanneer schrijf je zo een brief of een kaartje?  Dat doet er niet toe! Maar doe het. Niet eenmaal, maar meerdere malen. Want het is niet omdat iemand voorzichtig de draad van het dagdagelijkse leven terug opneemt dat het diepe verdriet weg is. En de tijd is meedogenloos. In een oogwenk is een jaar voorbij, terwijl er geen enkele dag voorbijgaat … Dus zelfs na één, twee, vijf of twintig jaar kan zo een brief nog steeds. Zeker op de ‘grote’ momenten van het leven waarbij het gemis vaak het hardst komt opzetten, helpt het als iemand daaraan denkt. Bij een lentefeest of een communie, bij een trouw of een belangrijke datum. Maar zelfs bij de seizoenswissels of een vakantie kan een woord veel betekenen. Ik hoop dat mijn zoon zo een brief kan krijgen als hij ooit trouwt of mijn dochter als ze een kind krijgt. Een kaartje waarin staat hoe haar vader trots zou zijn. Een briefje met wensen van Tas zijn beste vrienden die even zijn plaats innemen. Cadeautjes die meer waard zijn dan al het geld van de wereld.

Blijf je dit een moeilijke opdracht vinden? Lukt het dan toch niet om een letter op papier te zetten? Stuur dan af en toe een mooie kaart die je zorgvuldig uitkiest en zet er op dat je denkt aan die persoon. Een mooi gedicht kan zeker ook, want er zijn pareltjes te vinden … als je even zoekt. En tegenwoordig kan je via internet in no time een bloemetje laten afleveren. Laat iets van je horen en toon hiermee begrip aan die ander om zijn of haar verdriet.

De manier waarop is ondergeschikt aan de boodschap. Een Messenger berichtje of een whatsappje komen evengoed bij me binnen. Al zegt het zorgvuldig uitkiezen van een kaartje wel iets over de tijd die je een ander gunt. En persoonlijk blijf ik de post hierbij een bondgenoot vinden.

Denk je nu aan iemand, terwijl je deze tekst las. Neem dan even de tijd, pak je pen en papier en laat het weten aan die persoon. Ik ga dat ook doen, want er spoken hier een paar mensen door mijn hoofd die weten wat verdriet is. Mensen die ik de moeite waard vind om hen te laten weten dat ik aan hen denk. Want verdriet gaat nooit voorbij, je kan er alleen maar mee leren leven.

Nele – geschreven 2 jaar, 6 maanden en 27 dagen na die verschrikkelijke 8ste september 2015.