Het overkwam ons, als een bliksem die plots insloeg. En opeens, onvoorbereid, veranderde mijn statuut. ‘Weduwe’, zo sta ik nu in de boeken van de staat omschreven. Je kan het niet eens kiezen in facebook, en ‘it’s complicated’ dekt al helemaal de lading niet. Het verdriet en de onwezenlijke werkelijkheid drong diep binnen in de krakende botten van mijn lijf en tot in de kleinste plekjes in mijn hersenen. Terwijl ik, die eerste jaren probeerde te overleven werd ik overvallen door de papiermolen van de staat, en de wijzigingen in de wetgeving van de laatste jaren. En toen maakte ik kennis met het overlevingspensioen. (De titel is alvast goed gekozen.)

Op zoek naar steun, kwam ik hen tegen, die anderen, die gelijken, die lotgenoten. In percentages uitgedrukt zijn we verwaarloosbaar, slechts 1% van de leeftijdscategorie 18- tot 59-jarigen zijn weduwe of weduwnaar. In absolute cijfers schrik je toch even: 24.347 vrouwen en 7.348 mannen met ongeveer de helft inwonende kinderen. Meer dan 30.000 verhalen en die zijn allemaal zwaar om te dragen.

‘We leven in een welvaartstaat.’ zo werd me ooit geleerd op de schoolbanken toen ik maatschappelijk werker studeerde. Die schoolbanken, dat is al enige tijd geleden, … die welvaartstaat … het voelt alsof dat ook al enige tijd geleden is. De vele verhalen die ik al aanhoorde en las, vertellen een ander verhaal. Jonge mensen, op de drempel van hun geluk die een huis huurden, anderen die en povere schuldsaldo-verzekering hadden of hoogoplopende ziekenhuiskosten, … Vaak jarenlang met een 2-verdienmodel braaf belastingen afgedragen voor diegenen die het even wat moeilijker hebben, tot jezelf … De frustraties (omwille van de nieuwe wetten en regels, omwille van de financiële moeilijkheden) bovenop het verdriet, het verdriet van onze kinderen en het dagelijkse gevecht om terug evenwicht te vinden in een rusteloze tijd, helpen ons niet verder.

We delen onze frustraties, ons verdriet, onze wanhoop en ook de hoop dat het anders kan. Uiteindelijk bundelden we alles en kwamen tot een voorstel: hoe het anders kan, en beter, en (niet onbelangrijk) niet eens zoveel duurder. Dus ‘en wie gaat dat allemaal betalen?’ is hier echt niet van tel! Deze boodschap is dan ook voor onze opperste leidinggevenden, namelijk onze (nieuwe) regering. Hieronder vind je een situatieschets, een beetje geschiedenis en haalbare voorstellen. De penhouder van dit alles is Evi die ODOS vzw (ouders die opnieuw starten) oprichtte. En helemaal onderaan vind je een petitie, … ! Wil je helpen iets te veranderen? Dan is dit je kans!

Sinds 1 januari 2015 werd het overlevingspensioen hervormd. Het vroegere systeem ging ervan uit dat getrouwde vrouwen van het gezinsinkomen van hun man konden genieten. Door de weduwen van een overlevingspensioen te voorzien, verving de staat de functie van kostwinner.

Echter zijn in de huidige samenleving meestal beide partners actief op de arbeidsmarkt. De zeer beperkte cumulatie van het overlevingspensioen met beroepsinkomsten veroorzaakte een werkloosheidsval bij de overlevende echtgenote. Zij koos vaak voor de zekerheid van een overlevingspensioen boven betaalde arbeid. Een grote nadeel hiervan is dat de vrouwen zelf geen pensioenrechten meer opbouwen.

Nieuwe systeem

De nieuwe pensioenreglementering voor werknemers telt twee uitkeringen voor de langstlevende echtgenoten:

• het overlevingspensioen
• de overgangsuitkering

Het is enkel het leeftijdscriterium dat bepaalt welke van de twee uitkeringen wordt toegekend aan de langstlevende echtgenoot en dit meer bepaald door de leeftijd die de langstlevende echtgenoot bereikt heeft op het ogenblik van het overlijden van zijn echtgenoot/echtgenote. Die leeftijd was 45 jaar bij het invoeren van het nieuwe systeem en wordt geleidelijk aan opgetrokken tot 55 jaar tegen 2035.

De duur van de overgangsuitkering, die tijdelijk is, bedraagt ofwel 24 maanden (voor wie kinderen heeft), ofwel 12 maanden (voor wie geen kinderen heeft). De overgangsuitkering kan onbeperkt worden gecumuleerd met andere inkomsten.

Nadelen

De argumentatie dat het oude systeem een inactiviteitsval was voor weduwen die nog de leeftijd hebben om te werken, is een zeer valabel argument. Echter heeft de overgangsuitkering zoals die vandaag toegepast wordt een aantal ongewenste neveneffecten.

Het belangrijkste nadeel is dat er een brutobedrag betaald wordt, wat maakt dat de belastingen achteraf torenhoog kunnen zijn. Bovendien wordt het belastbaar inkomen kunstmatig verhoogd en valt men uit de boot bij de toekenning van bijvoorbeeld een studiebeurs of sociale lening.

De grootste bezorgdheid van iedere ouder is het welzijn van hun kind(eren). Dat is bij alleenstaande ouders die hun partner verloren niet anders. In tegenstelling tot bij een echtscheiding of relatiebreuk waar in principe beide ouders moeten blijven bijdragen in de kosten van de opvoeding, staan deze ouders er financieel echt alleen voor. Ook het systeem van kindergeld werd gewijzigd, in het nadeel van weduwes en weduwnaars, wat opnieuw een slag in het gezicht was.

Het verlies van een partner op jonge leeftijd is zwaar om dragen. Je kind(eren) die hun ouder verliezen zien lijden en hen steunen, is nog vele malen zwaarder. Daarbovenop komen dan nog de zorgen rond administratie en financiën. Die laatste zorgen zouden we graag verlichten met 10 concrete en constructieve voorstellen, waarvan de meeste geen grote budgettaire impact hebben, maar waarvoor wel enkele wetswijzigingen nodig zijn.

1. Maak de overgangsuitkering en het overlevingspensioen onbelastbaar, dus uitbetaling van een nettobedrag en niet langer een brutobedrag.
2. Verlenging van de termijn van de overgangsuitkering: een bedrag voor ouders zolang de kinderen studeren.
3. Voor kinderen geboren voor 1 januari 2019 en waarvan de ouder overleed voor 1 januari 2019: behoud van wezenbijslag zolang ze gerechtigd zijn op kinderbijslag, ongeacht de gezinssituatie voor het bedrag waarop ze binnen het groeipakket recht zouden hebben.
4. Voor kinderen geboren voor 1 januari 2019 die hun ouder hebben verloren of zullen verliezen na 1 januari 2019: toekenning van het bedrag volgens het oude systeem (368,03 euro) zonder leeftijdstoeslagen. Vanaf het ogenblik dat de langstlevende ouder opnieuw samenwoont, overgang naar het groeipakket.
5. Niet opgenomen ouderschapsverlof door de overleden ouder overdraagbaar maken naar de langstlevende ouder.
6. Uitbreiding van het rouwverlof bij overlijden van een partner van 3 naar 10 dagen, waarvan 5 dagen vrij te kiezen gedurende het jaar na overlijden.
7. Tijdelijke vermindering van de onroerende voorheffing voor woningeigenaars of huursubsidie voor huurders met jonge kinderen.
8. Tussenkomst voor mensen die niet aan een schuldsaldoverzekering geraken, voor 50% en enkel op een eerste eigendom.
9. Betere ondersteuning bij rouwverwerking.
10. Betrek ervaringsdeskundigen en organisaties bij het uitwerken en uitvoeren van het beleid.

We zagen wel eens tegen elkaar, wij lotgenoten, … We vinden het allemaal wel eens heel erg oneerlijk, wij lotgenoten,…. Maar we gaan ook op zoek naar hoe we kunnen overleven. Om – wie weet – op een dag weer de stap naar leven te kunnen zetten. Als we daarvoor tijd krijgen en de ondersteuning die een welvaartstaat zou moeten geven, wie weet … wat we dan nog allemaal kunnen bereiken.

De volledige tekst kan je lezen via: https://www.odos.be/beleidsvoorstellen
De petitie kan hier je tekenen. Op dit moment hebben we 999 handtekeningen, dat kan meer. Veel meer!

Nele – geschreven 3 jaar, 8 maanden en 3 dagen na die verschrikkelijke 8ste september.